Het Nieuwe Stadhuis van Nové Město

Voordat ik je meeneem naar de top van de toren, is een stukje geschiedenis op z'n plaats. Voor sommige lezers is het volgende gedeelte blablabla, gevolgd door een gaap en een jaartal.... saai......jaartal...blablabla....jaartal. Wil je het overslaan, scroll dan door, maar niet voordat je de volgende vragen hebt gelezen:

• Wist je dat er een aantal prima tentjes in de buurt zijn voor een kopje koffie of een lunch? Die staan tussen de geschiedenis door beschreven.
• Wist je dat het Nieuwe Stadhuis ook een astronomische klok had? Nee, dat dacht ik al.
• Wist je dat de middeleeuwse sport/hobby defenestreren (iemand uit het raam gooien) in Praag is ontstaan? Helaas is deze sport niet meer te beoefenen.
• Wist je dat de Nieuwe Stad (Nové Město) helemaal niet zo nieuw is? 

Lees maar door dus.

De Nieuwe Stad en het Karelsplein

Koning Karel IV van Bohemen wilde de hoofdstad van het koninkrijk uitbreiden in verband met het groeiend aantal inwoners en de toestroom van buitenlanders.

Toen een probleem, nu nog steeds een probleem.

Buiten de stadsmuren van Staré Město (de Oude Stad) stichtte hij in 1348 de Nieuwe Stad. Verschillende pogingen om de twee steden officieel samen te voegen mislukten in de vier eeuwen daarna. Toch was voor de buitenwereld het toenmalige Praag een metropool met meer dan 40.000 inwoners en daarmee een van de grootste steden van Europa.

De Nieuwe Stad van Praag heeft meerdere handelspleinen nodig en krijgt die ook. De wens van Karel IV was dat de Veemarkt - het huidige Karlovo náměstí - niet alleen een belangrijk commercieel centrum zou worden, maar ook een waardige tegenhanger van het Oude Stadsplein, gelegen in de Oude Stad (Staré Město). In die tijd was het Europa's grootste stadsplein met een oppervlakte van een klein dorp. 

In 1377, bijna dertig jaar later en een jaar voor de dood van Karel IV, werd er begonnen met de bouw van een statig en opvallend stadhuis dat er nu nog steeds staat. Karel IV  heeft het zelf overigens nooit voltooid zien worden.

Het Nieuwe Stadhuis op het Karelsplein (Karlovo náměstí)

De bouw van het stadhuis in etappes

Het nieuwe stadhuis bestaat uit verschillende gebouwen in verschillende stijlen en de bouw ervan heeft meerdere eeuwen bestrijkt. Het oudste deel is de oostelijke vleugel (Vodičkova), gebouwd tussen 1377 en 1398. Blablabla...jaartal...

Koffietip en hoe kom je tijdelijk van je reisgenoten af?

Hier schuin tegenover zit overigens een prima koffietentje, Mamacoffee, een Italiaanse ijssalon en een Nederlands klinkende Tsjechische kookwinkel, Potten&Pannen – Staněk.

Ben jij de enige van je reisgezelschap die het stadhuis wil bezoeken, drop de rest - pubers, cultuurbarbaren, huilende peuters of kleuters met begeleiding - voor een half uurtje aan de overkant. Ze zullen niet gemerkt hebben, dat je weg bent geweest. Een win-win situatie.

De oostelijke vleugel van het stadhuis met entree naar de binnenplaats (rechts op de foto).

Hier tegenover (links op de foto) kun je de rest van je reisgenoten droppen.

Na 1411 werd de zuidelijke vleugel gebouwd, die uitkijkt op het Karelsplein. Logisch, want wanneer je een megagroot plein creëert, wil je er ook op kunnen uitkijken. 

De zuidelijke vleugel uit 1411. Dat witte gebouw links naast de toren.

Ontbijt- of lunchtip

Om het geheel af te maken en een binnenplaats te creëren, zijn later de westelijke en noordelijke vleugel gebouwd. De binnenplaats is toegankelijk, je vindt er een lieflijk fonteintje, een expositie en je kunt voor een ontbijt, lunch, taartje en een drankje terecht in Café Neustadt. Dit is een andere optie voor het droppen van (zeurende) medereizigers.

De binnenplaats van het Nieuwe stadhuis

De toren van het stadhuis

Het meest in het oog springende onderdeel van het Nieuwe Stadhuis, de stadhuistoren, werd gebouwd tussen 1452 en 1456. Het is zeventig meter hoog, heeft zes verdiepingen en 221 treden leiden naar de top.

Dan denk ik: wat stond er dan eerst op die plek en waarom heeft de toren zo lang op zich laten wachten? Zullen we het ooit weten?

Functie van de toren

De begane grond van de toren deed dienst als gevangenis.

Op de eerste verdieping bevindt zich de gotische, later barokke kapel van de Hemelvaart van de Maagd Maria en St. Wenceslas. De kapel diende ook als laatste toevluchtsoord voor de ter dood veroordeelden. 

Executies vonden plaats op de binnenplaats van het stadhuis - de laatste tijdens de nazi-bezetting.

De bovenste verdieping diende als appartement van de torenwachter, die met een klok naderend gevaar aankondigde. Deze grote klok is nu nog te zien, maar dan moet je wel een kaartje kopen.

Het dak en de galerij van de toren zijn van 1722-1725.

Gaaaaap.

De klok werd geluid om te waarschuwen bij naderend gevaar 

De astronomische klok van het Nieuwe Stadhuis

Stel je het volgende voor...

De stad naast je - Staré Město - heeft een verdomd mooie Astronomische Klok en staat daarmee in hoog aanzien. Wat doe je dan? Dan zorg je voor een eigen astronomische klok. Uiteraard maak je dan geen kopietje van die van je buren, maar je volgt het ontwerp van de klok op de Palazzo del Capitano in Padua, Italië. Geen onterechte keuze, want het is een pareltje.

De astronomische klok in Padua diende als voorbeeld voor de astronomische klok van het Nieuwe Stadhuis

De astronomische klok van de Nieuwe Stad was echter lang niet zo spectaculair, had geen vergelijkbare architecturale decoratie en figuratieve decoratie was volledig afwezig. Als de klok er nog zou hangen, zouden er weinig mensen ieder uur klaar staan met hun telefoon zoals nu bij de klok op het Oude Stadsplein.

Tot de samenvoeging in 1784 van de steden Staré Město, Malá Strana, Hradcany en Nové Město tot Praag had het stadhuis een administratieve functie. Daarna werd het omgevormd tot strafrechtelijke gebouw, kantoorruimte, gevangenis en na de renovatie van 1958 ingericht als ceremoniële trouwzaal.

Het uurwerk is ergens in de 18e of 19e eeuw verwijderd. Redenen zouden kunnen zijn:

• te duur in onderhoud
• de stad had een mooiere versie hangen op het Oude Stadsplein

Wie de echte reden weet mag het zeggen.

Tekening uit 1863 (links, met astronomische klok) en foto uit 1867 (zonder astronomische klok)

De Praagse elleboog

Het is tijd om de toren te bezoeken

Genoeg over vervlogen tijden. Het is tijd om naar binnen te gaan.

Deze keer gaat het lukken, gewapend met een zak vol cash...

Zelfs in het digitale tijdperk doen ze hier (evenals bij het Strahov-bibliotheek) niet aan pinbetaling, waar ik in 2018 achter kwam en mijn biezen kon pakken. Dit riekt naar belastingontduiking. Of is er iemand die hier een uitleg voor heeft?

Kaartjesverkoper of taakstraf?

Bij binnenkomst verkeer ik in opperbeste stemming en de toeristloze ruimte versterkt dat gevoel. De zichtbaar verveelde en misplaatste jongeman - het baantje als kaartjesverkoper lijkt voor hem een taakstraf - kijkt niet op van zijn telefoon en drukt even later mijn vrolijke gevoel weer net zo hard de kop in. Voor even dan...

Met gepaste voorzichtigheid stap ik zijn territorium binnen en wens hem lachend "Dobrý den" toe. Hij verontschuldigt zich naar zijn gesprekspartner op zijn telefoon en kijkt me ongeïnteresseerd en geïrriteerd aan, alsof ik net zijn dag heb verknalt. 

"Yes?!" wat in het Nederlands zou klinken als "Wat moet je?"

Ik verontschuldig me voor het onderbreken van zijn gesprek en het kopen van een kaartje.

"Sixty crowns, cash only!!!" roept hij militaristisch mijn kant op.

"Yes, sir. I know, sir." wil ik met een militaire groet roepen en de hakken tegen elkaar aan geklikt, maar ik kan me nog net inhouden.

Ik berg mijn ticket op en vraag waar ik heen moet gaan. De gezellige videocall slokt zijn aandacht alweer op - hij lacht en is een stuk vriendelijker naar bekenden  - en wijst naar een deuropening.

Geen intro, korte uitleg of een foldertje?

Nee, dat hoort klaarblijkelijk niet bij zijn taak(straf)omschrijving. Ik laat me niet uit het veld slaan. Deze ervaring snel ctrl-alt-deleten en bij taakbeheer beëindigen.

Je kunt alleen spijt krijgen van dingen die je wèl hebt gedaan

Vol verwachting loop ik de deuropening door en hoop daar te stuiten op oude relikwieën uit de veertiende of vijftiende eeuw. Een schilderij, een kast, ander meubilair, schrijfgerei, het maakt me niet uit...hoe ouder hoe beter.

Helaas stuit ik op een trap. Niet zo gek, denk ik, want het is tenslotte een toren. Dit is een hypermoderne metalen - een soort brandtrap met van die gaatjes - en geen massieve middeleeuwse stenen trap. 

"Nee hè", denk ik, "niet weer een betaalde tegenvaller?!" 

Als ik ergens entree voor betaal, verwacht ik dat het fantastisch gaat worden...en als dat niet zo is, dan ontstaat er een kleine kortsluiting in mijn hoofd. Dan heb ik spijt. Zelfs als het maar zestig kronen heeft gekost...ik ben een triest geval, ik weet het.

Mijn motto is dan ook, dat je alleen spijt kunt hebben van dingen die je wèl hebt gedaan.

Mijn entreegeld lijkt in dit geval rechtstreeks de belbundel van die gast beneden te bekostigen. En als iemand het niet verdient... laat het los, laat het gaan.

De twee eeuwenoude ruimtes die ik in wil gaan - er staan wat oude stoelen, een bureau en het geheel is afgemaakt met een mooie plafondschildering - blijken hermetisch afgesloten door dikke glasplaten. Een schitterende deurklink naar een  onbekende ruimte gaat op en neer, maar de deur zelf blijft potdicht.

Foto door het glas

Wat doe ik hier, denk ik. Ik mag nergens in. Alsof je een kaartje koopt voor de Efteling, en alleen mag kijken naar de attracties.

Ik mag de trap wel op, joepie.

Vervolgens kom ik een verdieping hoger bij een tentoonstelling van moderne kunst, waarvan het thema en de samenhang mij ontgaan en ik me afvraag of iemand dit wel kan waarderen. Niemand om dit aan te vragen, want ik ben alleen. Uitleg ontbreekt, de tekeningen hangen rommelig met papierklemmen aan de muur of liggen op de grond en het belangrijkste... ik vind ze niet mooi, lelijk zelfs en ze doen me niks, behalve dat ik er geïrriteerd van raak. Waarom verknalt de aanwezigheid van moderne kunst een gebouw uit de vijftiende eeuw. Daar heb je moderne gebouwen voor... laat het los, laat het gaan.

Verliefd op Praag is even Geïrriteerd in Praag.

Moderne kunst

Ik houd de moed erin.

Waar blijft de X-factor of het verrassingselement? Het is mij te doen om het gebouw zelf en de geschiedenis die hier in de lucht hangt. Laat daar iets van terug te zien zijn, please.

Tweehonderdeenentwintig treden later krijg ik een beetje waarop ik heb gehoopt. 

Op verschillende platen met middeleeuwse afbeeldingen wordt tekst en uitleg gegeven over de geschiedenis van het stadhuis en het Karelsplein. Hijgend na de beklimming laat ik alles tot me doordringen.

Misschien was dit het thema van de moderne kunst: je moet eerst door de shit om er daarna beter uit te komen.

Oude prenten met uitleg van het Nieuwe Stadhuis en het Karelsplein

Het uitzicht vanaf de toren

Bij het zien van de galerij van de toren, schiet mijn hartslag verder omhoog. Het uitzicht op Praag is keer op keer een ultiem moment. Nu ik hier zonder mede-toeristen zeventig meter boven het Karelsplein uitstijg, ben ik even de gelukkigste man op aarde.

OK, een beetje overdreven.

Maar het is zo leuk om steeds meer van deze stad te herkennen. De voorheen onbekende willekeurige gebouwen krijgen karakter door hun achterliggende verhalen en geschiedenis. Daarom worden zoveel mensen verliefd op deze stad. Hoe vaker je er komt, hoe mooier het wordt.

Ondanks het verkeer dat zicht- en hoorbaar door de stad raast, beeld ik me in hoe het er hier in de middeleeuwen aan toe ging. Op de Veemarkt zie ik middeleeuwse kooplui ruzie maken, paard en wagens banen zich een weg door de modder van Nové Město naar Staré Město.

Eerste Praagse Defenestratie

Ik stel me voor hoe het is om hier uit het raam te worden gegooid. De Eerste Praagse defenestratie vond hier plaats in 1419. Het toenmalige stadsbestuur had geweigerd om enkele Hussitische gevangenen (aanhangers van hervormer  Jan Hus, wiens standbeeld prominent aanwezig is op het Oude Stadsplein) vrij te laten en een anti-Hussiet gooide een steen naar een van de betogers. Daarop bestormde een deel van de betogers het stadhuis en zeven leden van het stadsbestuur werden even later uit het raam gegooid en gedood door de speren van de woedende menigte beneden.

Dit was de aanleiding voor de Hussitische oorlogen, maar dat is een ander hoofdstuk uit de geschiedenis van Tsjechië.

Uitzicht over het Karelsplein

Drie keer knipperen met mijn ogen en ik ben weer in het Praag van nu. Ik loop naar de hoek van de galerij en zie de Praagse Burcht in de verte schitteren. Dichterbij gelegen zie ik het Oude Stadshuis, met links daarvan de groene daken van de Sint Nicolaaskerk op het Oude Stadsplein. In de verte zie je de flatjes liggen van Bohnice, waar ik de volgende dag op zoek zal gaan naar de engste begraafplaats van Europa. Spoiler-alert...het was niet eng.

Schitterend uitzicht over Praag

Inmiddels snap ik waarom die kaartjesverkoper zich verveelde, want in het half uur dat ik binnen ben geweest, was ik de enige. Praag is niet overal druk, dat blijkt maar weer.

Na een aantal rondjes over de galerij vind ik het welletjes, loop ik de trappen af en passeer de kaartjesverkoper. Net als een ober die na het diner vraagt of het heeft gesmaakt, verwacht ik een soortgelijke vraag.

"Vond je het mooi?" of in beter Engels "Did you like it?" 

Een ongemakkelijke en oorverdovende stilte maakt zich echter meester van de ruimte. Zonder gedag te zeggen laat ik hem zijn taakstraf uitzitten.

Mijn dag gaat vrolijk verder en buiten gekomen pak ik mijn Rekola-app om een roze fiets te huren. Een maand lang onbeperkt dertig minuten een fiets huren voor acht euro. Dat overtreft alle verwachtingen... klik, het slot springt open, spring op de fiets en rijd naar mijn volgende bestemming, de Kruittoren, waar ik nog wat foto's hebt te maken voor mijn blog:

De Kruittoren bij onweer, tijd zat

Nu al weet ik dat ik nog een keer terug ga naar het stadhuis, want ik heb alleen de toren gezien en het blijkt dat je via de binnenplaats de grote zaal van het stadhuis (hopelijk) kan bezoeken.

Novoměstská radnice - Nieuwe Stadhuis

Karlovo námesti 1

Nové Město, Praag

De toren is 's winters gesloten en geopend vanaf de eerste dag van de lente (laatste week maart) tot de eerste week van december.

Lees ook:

Fietsen door Praag

Review: bikesharing en fietsen (huren) in Praag

Bronnen:

• milujuprahu.cz/kdyz-jeste-staly-v-praze-orloje-dva-zapomenuty-astrolab-na-novem-meste/
• prahaneznama.cz/praha-1/stare-mesto/
• https://encyklopedie.praha2.cz/udalosti/790-zalozeni-noveho-mesta-prazskeho#:~:text=Hlavn%C3%ADm%20c%C3%ADlem%2C%20kter%C3%BD%20Karel%20IV,dvorem%20kr%C3%A1lovsk%C3%BDm%2C%20c%C3%ADsa%C5%99sk%C3%BDm%20a%20arcibiskupsk%C3%BDm.

Verliefd op Praag