Karel IV, een rode draad door Praag

Karel IV is een van de belangrijkste heersers geweest in Europa en in het huidige Tsjechië. De invloed, die hij heeft (gehad) op het straatbeeld van Praag, is na zevenhonderd jaar nog steeds zichtbaar. Je loopt langs (universiteits-)gebouwen, door straten en over de Karelsbrug, die allemaal te danken zijn aan deze intelligente man. 

We gaan terug naar het jaar 1316, het jaar waarin Karel IV als Wenceslas ter wereld komt in het huis met de Stenen Bel op het Oude Stadsplein. Het huis dateert uit de 13e eeuw en zijn ouders, Jan van Luxemburg en Elisabeth I van Bohemen, woonden hier omdat de Praagse Burcht na de brand van 1303 onbewoonbaar was. 

Het huis met de Stenen Bel, op de foto links naast de Tyn kerk

Wenceslas wordt geïnterneerd door zijn vader

In de donkere kerker van het koninklijk kasteel Křivoklát zit een vierjarig jongetje op een smal trottoir, de tranen stromen over zijn wangen na een smal straaltje daglicht. Achter de deur staat een lange man in een koninklijk harnas, die de jongen door een getralied raam gadeslaat.

Wenceslas wordt als kind gescheiden van zijn moeder, die hij daarna nooit meer ziet, en door zijn eigen vader geïnterneerd op het kasteel van Křivoklát.

Het begint allemaal met een ruzie tussen koning Jan en koningin Elisabeth, waarna zij met haar kinderen naar het prachtige Loket verhuist en verklaart dat zij met Wenceslas aan haar zijde kan regeren. Koning Jan van Luxemburg ziet deze daad als een samenzwering tegen hem. Hij valt Loket met zijn leger binnen, verdrijft de koningin naar Mělník en zet zijn zoon Wenceslas gevangen in Křivoklát, ver buiten het bereik van de Tsjechische adel en zijn eigen moeder.

Voor Wenceslas moet het een enorme emotionele schok zijn geweest om zijn moeder nooit meer te zien. Zij sterft aan tuberculose als Karel 14 jaar oud is. Hij kan echter pas op 17-jarige leeftijd terugkeren naar Bohemen. Vele jaren later verzoent hij zich pas met zijn vader.

Wenceslas wordt Karel aan het Franse hof

Een monnik in priesterkleed leunt over de jongen en pakt het perkament op dat Karel zojuist had beschreven, en in het gesprek dat ze samen voeren, zowel Latijn, Duits of Italiaans, als Frans. Geweldig, de man lacht en streelt het hoofd van de kleine prins.

Op zesjarige leeftijd wordt Wenceslas voor zijn opvoeding naar Frankrijk gestuurd en krijgt daar bij zijn vormsel de naam Karel IV. Hij is vernoemd naar zijn peetoom - koning Karel IV de Schone van Frankrijk - aan wiens hofhouding hij opgroeit.

Hier stort hij zich volledig op zijn studie, leert lezen en schrijven en spreekt vloeiend vier talen. 

Karel IV wordt tot ridder geslagen

In 1331 wordt Karel IV door zijn vader naar Noord-Italië geroepen om hem te helpen een Noord-Italiaanse machtsbasis van de Luxemburgers te creëren. 

Na de beroemde overwinning bij het kasteel van San Felice wordt hij op 16-jarige leeftijd tot ridder geslagen. 

Voordat hij zich bij de Tsjechische troepen aansluit, neemt hij deel aan drie kruistochten tegen Litouwen, vecht hij in Silezië, belegert Krakau en onderdrukt de opstand van de Moravische heren. 

Na zijn aankomst in Bohemen ontmoet Karel de verarmde staat van het Tsjechische koninkrijk. 

Karel wordt keizer van het Heilige Roomse Rijk

In 1346 werd hij verkozen tot koning van Rome. 

Jan van Luxemburg, met als bijnaam de Blinde, sterft in hetzelfde jaar tijdens de Slag bij Crécy, een dorpje in Noord Frankrijk (Kresčak). Zijn zoon Karel verdwijnt onder onopgehelderde omstandigheden van het slagveld. Volgens de overlevering zou de reeds volledig blinde Jan praktisch onbeschermd in het strijdgewoel gereden zijn en vervolgens gedood zijn.

Na de dood van zijn vader wordt Karel verkozen tot koning van Bohemen. In januari 1355 wordt hij tot koning van Italië gekroond en in april van datzelfde jaar wordt hij in de Sint-Pietersbasiliek in Rome tot keizer van het Heilige Roomse Rijk gekroond. 

Zo werd hij formeel het seculiere hoofd van het christendom.

Wat zijn zijn verdiensten voor de Tsjechische landen?

Karel IV bekommert zich om de uitbreiding en de welvaart van zijn erflanden. Karel was ervan overtuigd dat de sleutel tot macht niet lag op het slagveld, maar eerder door vorming en opleiding. Hij liet zich dan ook graag omringen door gerenommeerde wetenschappers en kunstenaars.

Door zijn vier huwelijken en door die van zijn kinderen verstevigde hij de macht in die landen. Hij bevordert in Bohemen en Moravië de Franse en Duitse cultuur. 

In 1344 promoveert hij het bisdom Praag tot aartsbisdom.

In 1348 sticht hij de oudste universiteit van Centraal-Europa, de naar hem vernoemde Karelsuniversiteit. Hij vaardigt de keizerlijke grondwet "de Gouden Stier" uit, om de constitutionele structuur van het Heilige Roomse Rijk te definiëren. Die  verdwijnt echter als gevolg van verzet van de adel.

In 1348 sticht hij de Nieuwe Stad van Praag (Nove Mesto) , waarvan het centrum het huidige Karelsplein werd.

Het Karelsplein, een van de minder bezochte pleinen in Praag

Bij de Praagse Burcht is hij verantwoordelijk voor de restauratie van het koninklijk paleis en andere bouwwerkzaamheden aan de Sint-Vituskathedraal en de kapel van Sint-Vituskathedraal. Hij liet een nieuw koninklijk graf bouwen en de stoffelijke overschotten van Tsjechische koningen en kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders er naartoe overbrengen.

Hij vervangt de oude Judith's Brug door een nieuwe brug met aan beide uiteinden stenen torens. De eerste steen wordt gelegd in 1357. In 1870 wordt de Stenen Brug pas naar hem vernoemd - de Karelsbrug.

Hongermuur

Om de Praagse Burcht en de Kleine Stad te verdedigen tegen mogelijke aanvallen vanuit het westen en zuiden, start Karel IV in 1360 met de bouw van een muur op de Petrin-heuvel. 

De muur krijgt later de bijnaam "Hongermuur" in verband met de hongersnood die uitbreekt in 1361. Volgens de legende is de muur mede gebouwd door de arme werklozen, die door Karel IV aan werk zijn geholpen. 

Een deel van de Hongermuur midden op de Petrin heuvel

Welke gebouwen heeft Praag nog meer te danken aan Karel IV:

  • Kapel van Allerheiligen in de Praagse Burcht - Kostel Všech svatých
  • De Kerk van St. Apollinaire
  • Het Emmaüs-klooster
  • Het Karmelietenklooster met de kerk van Onze Lieve Vrouw van de Sneeuw
  • Sint-Hendrik en Cunegondekerk
  • Kerk van de Aankondiging van de Heilige Maagd  - Klášter servitů s kostelem Panny Marie Na Trávníčku (Na Slupi 448/6)
  • Kerk van St. Stephen (Ječná 2)
  • Het Klooster van de Augustijner kanunniken Na Karlově (Ke Karlovu 453)
  • Het Augustijner klooster met de kerk van St. Catharina (Viničná 2)

Enkele van de 14e-eeuwse gebouwen, die te danken zijn aan Karel IV

Overlijden van Karel IV

De vorst die zoveel invloed had op Praag, Tsjechië en grote andere delen van Europa overleed in 1378 door longontsteking toen hij, nadat hij van een paard was gevallen, in bed moest liggen met een gebroken dijbeen. Verzwakt door de ernstige verwonding, chronische jicht en mentale depressie, kon het lichaam de ​​ernstige infectie niet aan. 

Hij werd 62 jaar oud.

"De volgende elf dagen kwamen de inwoners van Praag en uit de wijde omgeving naar de hal van het koninklijk paleis naar zijn graf. Twaalf dagen lang luidden de klokken vanuit de St. Vitustoren. Er volgde een mis voor de overleden keizer, die in een eenvoudig gewaad van een bedelende monnik in een prachtige kist werd gelegd.

Naast de zonen en echtgenote van Karel IV liepen vertegenwoordigers van gilden met brandende kaarsen mee tijdens de rouwstoet. Ze werden gevolgd door de adel en de geestelijkheid, door universiteitsstudenten en de hele universitaire gemeenschap. Het rijtuig was bedekt met een zwart doek. De officiële parade eindigde met de lagere adel en ambtenaren. De kroniekschrijver schat dat meer dan 7.000 mensen de begrafenisstoet bijwoonden."

De toegang naar de kist in het mausoleum van de St. Vitus Kathedraal is momenteel niet geopend voor publiek. Naast Karel liggen zijn vier echtgenotes (Blanca van Valois, Anna van de Palts, Anna van Schweidnitz en Elisabeth van Pommeren) en zijn zonen Wenceslas IV, Jan Zhořelecký (Jan van Görlitz) en zijn eerste zoon Václav, die op vijfjarige leeftijd stierf.

De grote monarch hield van het Tsjechische land en diende het ter ere van God en St. Wenceslas. Hij koos ingenieus de plaats van zijn heerschappij over heel christelijk Europa: in het midden van Europa Bohemen, in het midden van Bohemen Praag, in het midden van Praag zal ik mijn kasteel bouwen, in het midden van het kasteel staat de kerk ​​en in het midden van de kerk een kapel...

Het standbeeld van Karel IV, vlakbij de Karelsbrug

Het majestueuze standbeeld van Karel IV staat op het Křižovnické námesti, vlakbij de Karelsbrug. Onder zijn imposante gestalte, zie je op iedere zijde een vrouw. De vier dames symboliseren de faculteiten van de Karelsuniversiteit:

  • De faculteit Filosofie: de fakkel
  • De faculteit Rechten: het open boek en de weegschaal
  • De faculteit Theologie: het open boek
  • De Medische faculteit: de schaal met een slang

Op de hoeken prijken vier belangrijke personen uit de tijd van Karel IV

  • Arnošt van Pardubice: aartsbisschop van Praag
  • Jan Očko van Vlašim: aartsbisschop van Praag
  • Beneš van Vartemberk: een edelman
  • Mattias van Arras: een architect van de Sint Vituskathedraal

De vier faculteiten

De vier tijdgenoten van Karel IV

Uitzicht op de Praagse Burcht 

Een trotse Karel IV kijkt tevreden naar beneden

Zegel van de stad

Gebouwd in opdracht van Karel IV

Op onderstaande kaart zie je waar enkele van de hierboven genoemde gebouwen in de stad staan.

Bronnen:

kralovskedilo.ktf.cuni.cz/mapa/#menu

wikipedia.org/wiki/Keizer_Karel_IV

en.wikipedia.org/wiki/Stone_Bell_House

prague.eu/cs/objekt/mista/1873/socha-karla-iv

praguecityline.cz/osobnosti-prahy/karel-iv-zivotopis

leonaroztocilova.cz/karel-iv-otec-vlasti/

historiek.net/keizer-karel-iv-1316-1378-brug-tussen-oost-en-west/63615/

Verliefd op Praag

Rating: 4.75 sterren
4 stemmen