De Astronomische Klok
De Astronomische Klok op het Oude Stadsplein is de bezienswaardigheid van Praag. De klok trekt ieder heel uur zoveel toeristen, dat je er letterlijk niet omheen kunt. Het schouwspel duurt nog geen minuut. Het bijzondere aan het uurwerk is dat bijna niemand de tijd erop kan aflezen. Dat vergt veel kennis van de klok. Verliefd op Praag legt graag een en ander uit, maar lastig blijft het.
De oudste nog werkende astronomische klok ter wereld
De astronomische klok siert het Oude Stadsraadhuis sinds 1410. Het is daarmee de oudste nog werkende astronomische klok ter wereld. De klok is ontworpen door Nicolaas van Kadaň aan de hand van de berekeningen van professor Jan Sindl.
In de eeuwen die volgden zijn er meer elementen aan toegevoegd. De klok heeft meerdere malen stil gestaan, is meerdere malen gerestaureerd en in WOII door bombardementen beschadigd.
De astronomische klok in actie
Je loopt nietsvermoedend het Oude Stadsplein van Praag op en verbaast je over de schoonheid van het plein. Aan alle kanten word je omringd door architectuur met de hoofdletter A, gekleurde monumentale gebouwen met in het midden van het plein een groot standbeeld van Jan Hus en de Maria-kolom. Dan zie je voor een aantal (te dure) terrasjes een grote menigte zich verzamelen met telefoon of camera in de aanslag. De meesten kijken schuin omhoog. Dat betekent dat het bijna zover is...het is vijf minuten voor het hele uur.
Ga er tussen staan, laat je verrassen en pak je camera erbij.
Het kijken naar de mensen is al leuk.
Waar staan de mensen naar te kijken?
Ze kijken naar een magnifiek uurwerk, dat zonder het toekomstige spektakel al een foto waard is. Zonder enige achtergrondinformatie reageren veel mensen op het schouwspel als volgt, zie enkele van de reviews op google:
Van "Mmm, was dat nou alles, niks bijzonders!" tot "Het is een toeristische val voor zakkenrollers."
Lees daarom onderstaande basisuitleg om te bevatten hoe complex de klok en de werking ervan is. Dan wordt het vanzelf een staaltje vakwerk. En bedenk dat het handwerk is uit periodes dat er geen computers, rekenmachines of elektrische apparatuur bestonden, laat staan toeristen met telefoons met camera.
Hier is het allemaal om te doen, de astronomische klok (eigen foto).
De onderdelen van de astronomische klok
De astronomische klok heeft meerdere onderdelen:
Hoe je kunt zien hoe laat het is?
Op het niet-draaiende gedeelte van de klok staan Romeinse cijfers, die de uren aanduiden.
Het gouden handje aan het uiteinde van de wijzer, waar ook de zon aan vastzit, geeft de tijd aan. Op de volgende foto is het bij benadering 17.10 uur.
Wanneer de Romeinse cijfers bedekt zijn, zoals op de foto, kan de tijd worden bepaald in het verlengstuk aan de andere zijde van de wijzerplaat. Daar staat de wijzer tussen V en VI.
De astronomische klok geeft 17.10 uur aan. Kan jij het zien?
Waar staan de kleuren blauw, rood en zwart voor?
Op het niet-draaiende gedeelte van de klok zie je drie kleuren: blauw, rood en zwart. Blauw staat voor dag, rood voor schemering en zwart voor nacht. Op de grens van het blauwe naar het rode gebied zie je vier Latijnse benamingen:
- ortus (zonsopgang)
- aurora (ochtendgloren)
- crepusculum (schemering)
- occasum (zonsondergang)
Het gouden zonnetje
Het gouden zonnetje op de wijzer met de gouden hand schuift na de kortste dag van het jaar naar het einde van de wijzer. Het zonnetje komt dan 's ochtends eerder uit en 's middags/'s avonds later in het rode gedeelte.
Na de langste dag schuift het geleidelijk aan dichter naar het middelpunt van de klok. De zon is dan 's ochtends later uit en 's middags eerder in het rode gedeelte.
Wat zie je nog meer:
- De kleine schijf geeft met twaalf dierenriemtekens de maanden van het jaar aan.
- De cijfers op de buitenste draaiende schijf (1 t/m 24) geven Oud Boheemse tijd aan. Toen begon een nieuwe dag bij zonsondergang (24).
- De voor ons onbekende Babylonische tijd wordt aangegeven door de cijfers van 1 t/m 12 in het blauwe gedeelte.
- Het maantje op de tweede wijzer geeft de stand van de maan aan.
Kalenderbord met naamdagen
Onder het uurwerk zie je het kalenderbord met twaalf allegorieën van de maanden. Deze werd in 1865 gemaakt door Josef Mánes. Het is een replica en het origineel ligt in het Muzeum města Prahy.
Met het blote oog zie je niet wat er in de grijze buitenring geschreven staat. Wanneer je inzoomt zie je:
- De dag van de maand
- Een letter, A t/m G, die staan voor de dagen van de week
- De naam van een heilige naar wie de naamdag is vernoemd.
- De buitenste ring omvat lettergrepen, die samen een tekst vormen die als ezelsbrug fungeert voor het onthouden van de naamdagen (moeilijk zichtbaar)
Het kalenderbord
Per dag een getal, letter, heilige en een lettergreep
Iedere maand is voorzien van een toepasselijke afbeelding
De parade van de twaalf apostelen
Waar alle toeristen op staan te wachten - de meesten zonder het te weten - is de parade van de twaalf apostelen, die in 1865 zijn toegevoegd. Zorg er wel voor dat je tussen 9.00 - 21.00 uur voor de klok gaat staan, anders hoor je alleen de klok luiden.
Wat staat er te gebeuren?
Terwijl de Dood (het skelet) aan de bel trekt, om duidelijk te maken dat er weer een uur van je leven voorbij is, gaan de luikjes naast de klok open. In een parade komen links en rechts de twaalf apostelen al knikkend voorbij.
Wil je zien hoe het er van binnen uit ziet, koop dan een kaartje voor het Oude Stadhuis.
Lees ook mijn blog:
Twee van de twaalf apostelen schuiven voorbij.
Vier bewegende figuren bij de klok
Aan weerszijde van de klok zie je vier figuren, die bewegen tijdens de "show".
De Dood
De Dood wordt gekenmerkt door een zandloper, die hij draait als een symbool van het meten van de tijd van het leven. Met zijn gerinkel en goedkeurend knikje herinnert hij iedereen aan het onvermijdelijke lot. De figuur van de Dood is sinds het einde van de 15e eeuw het oudste onderdeel van de figuratieve versiering van de astronomische klok.
De Turk
Naast de Dood staat de Turk. Deze is afgebeeld met een luit en staat symbool voor extravagantie of plezier in de zin van menselijke ondeugd.
De Vrek
De Vrek wordt gekenmerkt door een stok en een zak (geld). Naast de afkeurende beweging van het hoofd dreigt hij met de stok en schudt hij met de zak. Het is een symbool van ondeugd en hebzucht.
IJdelheid
IJdelheid wordt gekenmerkt door een spiegel. Het houten beeld knikt afkeurend en kijkt tegelijkertijd op in de spiegel. Het wordt meestal beschouwd als een symbool van menselijke ijdelheid.
Naast het kalenderbord zie je twee keer twee figuren
Links:
- Een filosoof die de wereld verkent
- Aartsengel Michaël : het beeld van de aartsengel wees eerst met zijn speer naar de gegevens op de kalenderplaat, maar sinds Mánes' rotatie van de kalender wijst het naar de wijzer in het bovenste deel van de wijzerplaat.
Rechts
- Astronoom / sterrenkijker die de hemel observeert
- Kroniekschrijver die gebeurtenissen en geschiedenis vastlegt
Het uurwerk was bijna ten dode opgeschreven
De astronomische klok weigerde dienst in 1787. Het zou bijna als schroot worden afgevoerd, maar werd gedeeltelijk gerepareerd. In 1824 stopte het uurwerk er helemaal mee. Niemand kon het destijds repareren en er werd besloten om het weg te halen..
De klok is overgeschilderd. Links de huidige kleuren, rechts een foto uit 2008.
Kijk hier de aflevering met uitleg over de werking van de klok
Verliefd op Praag
Reactie plaatsen
Reacties